Medytacje organowe swoistym katharsis festiwalu – czas na spowolnienie, poukładanie myśli i psychoaktywne, immersyjne zanurzenie w dźwięku.
Ellen Arkbro jest szwedzką kompozytorką i instrumentalistką młodego pokolenia, także jedną z licznych wychowanek La Monte Younga i Marian Zazeeli, która w ostatnich latach obok kilku ciekawych artystek i artystów otwiera nowy wątek w dziejach organów piszczałkowych. Ukończyła Królewską Akademię Muzyczną w Sztokholmie, gdzie poznała m.in. Kali Malone czy Martę Forsberg. Mimo akademickiego charakteru muzyka Arkbro została szeroko doceniona przez opiniotwórcze środowiska artystów, krytyków i słuchaczy. Dzięki doświadczeniom z pogranicza rocka i eksperymentu szwedzka artystka postanowiła przenieść bluesowe skale i harmonie do muzyki organowej. Przywróciła pamięć o organach i historycznym strojeniu, a współczesna muzyka organowa (organ drone) zaczęła być postrzegana jako osobny nurt na mapie muzyki neoklasycznej i eksperymentalnej. Jak pisze Bartosz Nowicki: „Muzyka szwedzkiej kompozytorki jest formą emancypacji poza restrykcyjne ramy systemu równomiernie temperowanego, która umożliwia poszukiwania psychoakustycznych właściwości dźwięku, eksplorację tekstur, tonów i barw. Słuchane w odpowiedniej akustyce i przy odpowiedniej głośności utwory Arkbro zaskakują intensywnością przeżyć słuchowych. (…) Zarówno podejście do intonacji, jak i sama spowolniona kompozycja oparta na trzymanych dźwiękach, powracających powolnymi seriami, odbija się echem eksperymentu La Monte Younga”. Natomiast kompozytorka wyznaje: „Interesuje mnie odkrywanie harmonicznych wrażeń, które zostały wymazane z naszej muzycznej narracji od czasu standaryzacji równego temperamentu w XVIII wieku. Przed wyrównaniem temperamentu istniało wiele systemów strojenia dla różnych instrumentów, kultur i uczuć. Systemy strojenia różniły się w zależności od tego, czy byłeś w małej wiosce, czy w dużym mieście, w górach lub nad morzem, w kościele czy zamku (…) To przerażające, że nasze zachodnie muzyczne doświadczenia zostały zawężone do kombinacji dwunastu tonów”.
Anthony Pateras to Australijczyk tworzący pod wpływem doświadczeń z muzyką swobodnie improwizowaną i elektroakustyczną. Jest także świetnym pianistą, a doświadczenie pracy z tym instrumentem przekłada się nie tylko na jego styl kompozytorski, ale także na improwizację i grę na innych instrumentach. Równie ważne są dla niego organy, których charakterystyka i pewne ograniczenia wykonawcze zdeterminowały sposób, w jaki Pateras preparuje fortepian. Poznaliśmy go na Sacrum Profanum w towarzystwie znakomitego oktetu, w wykonaniu Pseudacusis – kompozycji dezorientującej dźwiękowo odbiorcę. Teraz usłyszymy go grającego solo, ale z nie mniejszym natężeniem dźwięku i zdarzeń muzycznych. Nowa kompozycja powstanie z myślą o organach Filharmonii Krakowskiej, tak by wykorzystać charakterystykę dźwiękową dopiero oddanego po renowacji instrumentu Johannes Klais Orgelbau Bonn oraz akustykę sali koncertowej. W utworze z pewnością nie zabraknie improwizowanych kadencji.
Anthony Pateras – Organ Work for Jim Knox (2022) 40’ [premiera światowa]*
*
Ellen Arkbro – Untitled na organy (2022) 40’ [premiera polska]
Wykonawcy:
Anthony Pateras – organy
*
Ellen Arkbro – organy
*zamówienie festiwalu Sacrum Profanum
