W tym roku, 22 sierpnia Karlheinz Stockhausen obchodziłby 80. urodziny – z tej okazji zaplanowano wiele wydarzeń w najważniejszych centrach muzycznego świata. Po niespodziewanej śmierci kompozytora (5 grudnia 2007 roku) pojawiło się mnóstwo publikacji o nim. Niektóre z nich stanowiły próby podsumowania jego dorobku. Przez ponad pół wieku o Stockhausenie napisano tak wiele, że nietrudno byłoby raz jeszcze zebrać najczęściej pojawiające się wątki, by złożyć z nich mniej lub bardziej szczegółowy portret. Podręcznikowe przedstawienia muzyki Stockhausena koncentrują się przeważnie na jego innowacjach i odkryciach – wiele z nich nabrało historycznego znaczenia i pisanie o nich jest poniekąd najłatwiejsze i najmniej ryzykowne. W oficjalnej biografii kompozytora (można ją znaleźć, podobnie jak wiele innych ciekawych informacji, na stronach www.stockhausen.org) czytamy, że „najważniejsze zdobycze w muzyce po roku 1950 zostały w modelowy sposób ukształtowane przez jego kompozycje”. Biografia przytacza pojęcia opisujące odkryte i na nowo ukształtowane dziedziny: muzyka serialna, punktualistyczna, elektroniczna, wariabilna, przestrzenna, statystyczna, aleatoryczna, nowa muzyka fortepianowa i perkusyjna, live-electronics, synteza muzyki i mowy.
Osobiście jednak z największym zainteresowaniem czytałem refleksje (na przykład w niemieckim czasopiśmie „Musik Texte”), których autorzy (w tym wielu wybitnych kompozytorów) mówili o swoim stosunku do tej twórczości: o tym, co przyciągało (bądź odpychało), o tym, co uważali za wyjątkowe, doniosłe i piękne, o wszystkim, co świadczyło zarazem o głębokim tej twórczości przeżyciu. Nowatorstwa muzyki Stockhausena nie sposób rozpatrywać w kategoriach czysto technicznych – wiąże się ono w sposób konieczny z estetycznym programem, określoną wizją muzyki. Na pytanie „na czym polega znaczenie Stockhausena?”
możliwych jest wiele odpowiedzi. Jedna z nich mogłaby brzmieć następująco: Stockhausen w sposób najbardziej radykalny poszerzył wyobrażenia o tym, czym może być twórczość muzyczna, a trafność jego śmiałej fantazji i intuicji znalazła potwierdzenie w doskonałości uformowania muzycznej materii, teatr muzyczny, muzyka rytualna, sceniczna, techniki kompozycji oparte na grupach, procesach, momentach, formułach, integracja „znalezionych obiektów” w „muzyce świata”, muzyka intuicyjna – można by tu dodać jeszcze wiele innych terminów.

Foto. Brigitte Friedrich